Diabulimia jest jednym z coraz częściej spotykanych zaburzeń odżywiania wśród pacjentów z cukrzycą typu 1, polegająca na manipulowaniu dawkami insuliny w celu kontroli masy ciała. Wyższe ryzyko tych zaburzeń rozpoznaje się zazwyczaj u dziewcząt i młodych kobiet, przykładających dużą wagę do wyglądu swojego ciała, mających niską samoocenę.
Określenie diabulimia nie zostało sklasyfikowane jako osobna jednostka chorobowa, chociaż w 1970 roku odnotowano pierwsze przypadki pacjentów z cukrzycą typu 1 i towarzyszącymi jej zaburzeniami odżywiania. Od tego czasu coraz częściej powinno zwracać się uwagę na współistnienie tych zaburzeń i cukrzycy typu 1.
Czynniki ryzyka
W okresie dojrzewania u wielu młodych kobiet obserwuje się zmniejszoną wrażliwość tkanek na działanie insuliny. Może to prowadzić u osób z cukrzycą typu 1 do niekontrolowanego zwiększania jej dawek, a w efekcie do znacznego przyrostu masy ciała. Zauważono także u niektórych osób stany obsesyjno-kompulsywne związane z przekonaniem o nieprawidłowościach ciała oraz stany lękowe dotyczące hipoglikemii i iniekcji insuliny. Stanowi to jeden z najważniejszych czynników ryzyka rozwoju nieprawidłowych zachowań związanych z jedzeniem. Powtarzającym się zjawiskiem wynikającym z epizodów hipoglikemii oraz nieprawidłowego dawkowania insuliny jest niepohamowany apetyt oraz lęk przed nadwagą. Dodatkowym elementem u niektórych osób może być obecność sztywnego planu żywieniowego narzucającego spożywanie posiłków według określonego planu, co może doprowadzić do rozregulowania odczuwania głodu i sytości. Do innych czynników ryzyka zaliczyć można: częste kontrole masy ciała, restrykcje dietetyczne, wysoki poziom koncentracji na tematyce jedzenia czy dokładne liczenie zawartości węglowodanów w posiłku. U osób podatnych na rozwój tego typu zaburzeń mogą one stanowić dodatkowe obciążenie psychiczne i przyczynić się do szybszego ujawnienia się nieprawidłowych zachowań żywieniowych.
Jaki jest przebieg choroby?
- Na początku u tych osób dochodzi do hiperglikemii spowodowanej nadmiarem glukozy we krwi. Z powodu braku insuliny komórki nie mogą jej wykorzystać jako materiał energetyczny.
- Po przekroczeniu stężenia 180 mg/dl dochodzi do wydalania glukozy z moczem (glikozurii). Jej wydalanie z moczem staję się przyczyną znacznej utraty energii.
- Dodatkowo z powodu braku podaży insuliny dochodzi w organizmie do uwalniania zwiększonej ilości wolnych kwasów tłuszczowych, a w konsekwencji do rozwoju ketozy, a następnie kwasicy ketonowej.
- Wszystkie te procesy mogą doprowadzić u młodych osób do zmniejszenia masy ciała, a zarazem nudności i wymiotów, dlatego wczesna diagnoza może okazać się kluczowa z punktu widzenia konsekwencji oraz rokowań.
Objawy diabulimii
Młodzież chorująca na diabulimię poprzez ograniczenie liczby spożywanych posiłków, nadmierny wysiłek fizyczny, stosowanie diet oraz środków przeczyszczających kontroluję swoją masę ciała. Takie zachowania mogą prowadzić do wielu alarmowych objawów choroby, które można podzielić na trzy etapy. Szczegółowe dane przedstawia tabela 1. Warto zwrócić także szczególną uwagę na oznaki zaburzeń odżywiania w postaci nadmiernej koncentracji na liczeniu kalorii i wymienników węglowodanowych, stosowanie diet alternatywnych (wegetariańska, wegańska, wysokobiałkowa, bez glutenu), odmowa ważenia, opuszczanie wizyt w przychodni oraz nieprowadzenie dzienniczka samokontroli.
Formy leczenia
Strategie leczenia diabulimii są takie same jak w terapii innych zaburzeń jedzenia i wymagają interdyscyplinarnego podejścia zespołowego. W skład takiego zespołu powinien wchodzić diabetolog, edukator diabetologiczny, dietetyk ze szkoleniem w zakresie leczenie zaburzeń odżywiania i cukrzycy, psychiatra zajmujący się oceną i leczeniem psychofarmakologicznym oraz psycholog zapewniający indywidualną terapię. Tylko w ten sposób można zapewnić poprawę wyrównania metabolicznego cukrzycy, monitorować postępy, jak również kontrolować zmieniające się zapotrzebowanie na insulinę. Wśród stosowanych metod wyróżnia się: psychoterapię indywidualną, rodzinną oraz farmakoterapię. Jednak wiele publikacji wskazuje na to, że najbardziej efektywną strategią jest terapia poznawczo-behawioralna oraz leczenie farmakologiczne. Głównym celem tej metody jest zdystansowanie się pacjenta od zaburzeń i jego objawów. Obejmuje ona m.in. unormowanie nawyków żywieniowych, wprowadzenie i planowanie regularnych posiłków oraz modyfikację sposobu myślenia dotyczącego znaczenia wagi oraz figury.
Podsumowanie
Zaburzenia odżywiania, takie jak diabulimia, postrzegane jako poważna choroba przewlekła obrazują złożone relacje pomiędzy chorobą, psychiką, ciałem, a społeczeństwem. Dlatego tak istotne jest poznanie czynników psychologicznych, społeczno-kulturowych oraz uwarunkowań rodzinnych. Wczesna identyfikacja osób ze zwiększonym ryzykiem diabulimii umożliwi wdrożenie odpowiednich programów profilaktycznych mających na celu zachęcanie do wizyt u specjalistów oraz uświadomienie cukrzykom groźnych konsekwencji choroby.
Bibliografia:
[1] Juruc A, Kubiak M, Wierusz-Wysocka B. Psychological and medical problems in prevention and treatment of eating disorders among people with type 1 diabetes. Vol. 5, Clinical Diabetology. Via Medica; 2016. p. 26–31.
[2] Russell-Jones D, Khan R. Insulin-associated weight gain in diabetes – causes, effects and coping strategies. Diabetes, Obesity and Metabolism [Internet]. 2007 Nov 1;9(6):799–812.
[3] Gustek S, Jaworski M. Znaczenie interwencji żywieniowej w psychoterapii poznawczo-behawioralnej w bulimii. Psychiatria i Psychoterapia. 201; 7:7–21.
[4] Goebel-Fabbri AE. Diabetes and Eating Disorders [Internet]. Vol. 2, Journal of Diabetes Science and Technology. 2008.
[5] Dudzińska M. Psychoterapia poznawczo-behawioralna bulimii psychicznej: teoria, metoda, status empiryczny i przyszłe kierunki rozwoju Cognitive-behavioral psychotherapy of psychological bulimia: theory, method, empirical status and future directions of development. Vol. 4, PSYCHOTERAPIA.
[6] Hacia S., Cichoń L., Nowak M., „Zachowania autoagresywne u pacjentek chorujących na cukrzycę typu 1 leczonych na oddziale klinicznym psychiatrii i psychoterapii wieku rozwojowego – opis przypadków”, Psychiatr. Pol. 2013; 47(5): 887–896.
[7] Kowalik, A., L. Wronka, and B. Sinska. „Diabulimia – niespecyficzne zaburzenia odżywiania w cukrzycy typu 1”; Żywienie Człowieka i Metabolizm.