Dieta w chorobie Hashimoto

Choroba Hashimoto jest chorobą, w której układ immunologiczny produkuje przeciwciała przeciwko peroksydazie tarczycowej (anty-TPO) i przeciw tyreoglobulinie (anty-TG). Prowadzi to do powstania nacieków limfocytarnych na tarczycy oraz zaniku komórek pęcherzykowych gruczołu. Choroba Hashimoto częściej jest diagnozowana u kobiet, szczególnie w wieku reprodukcyjnym, co zauważono w ostatnich latach. Leczenie polega przede wszystkim na podawaniu l-tyroksyny. Uważa się, że na rozwój choroby Hashimoto mają wpływ czynniki środowiskowe (palenie papierosów, stres, infekcje wirusowe), żywieniowe (niedobór selenu, nadmiar jodu), jak również występowanie innych chorób autoimmunologicznych.

“Tarczyca jest gruczołem dokrewnym produkującym tyroksynę, trójjodotyroninę oraz kalcytoninę. Hormony gruczołu tarczowego wpływają na metabolizm białek, węglowodanów, tłuszczy i cholesterolu. Wpływają na funkcjonowanie większości tkanek organizmu i charakteryzują się najszerszym spektrum działania spośród poznanych hormonów”. Tarczyca jest odpowiedzialna za około 30% spoczynkowej przemiany materii, dlatego przy niedoborze hormonów tarczycy dostarczana z pożywieniem energia jest magazynowana w postaci tkanki tłuszczowej, co prowadzi do nadwagi i otyłości. Problem z utrzymaniem prawidłowej masy ciała ma z kolei wpływ na normalizację gospodarki hormonalnej.

Objawy Hashimoto:

Do objawów choroby Hashimoto należą:

zwiększona masa ciała (zwiększony obwód pasa i wartości wskaźnika BMI)
wypadanie włosów
depresja
senność
zaparcia
wole tarczycowe

Zasady żywienia w chorobie Hashimoto

Podaż kalorii powinna być dostosowana indywidualnie do każdego pacjenta z uwzględnieniem jego płci, wieku, stanu fizjologicznego, chorób współistniejących czy aktywności fizycznej. Ze względu na możliwość współwystępowania takich schorzeń jak celiakia czy nietolerancja laktozy, przed wprowadzeniem diety eliminacyjnej, jest wskazane wykonanie odpowiedniej diagnostyki potwierdzającej lub wykluczającej powyższe jednostki chorobowe. Nie ma wskazań jednak do rutynowego eliminowania tychże składników z diety osób z chorobą Hashimoto, bez wcześniejszej diagnostyki. Dieta osób z chorobą Hashimoto powinna przede wszystkim polegać na wyeliminowaniu składników z diety, które nasilają stan zapalny, pogarszają pracę tarczycy lub wpływają na pogorszenie działania leku. Są to: związki wolotwórcze występujące głównie w roślinach z rodziny krzyżowych (kapusta, brukselka, jarmuż, kalafior, rzepa, kalarepa, rzepak).

Należy wprowadzić do diety składniki, które są niezbędne do poprawy pracy gruczołu tarczowego. Dieta powinna składać się z 4 – 5 posiłków dziennie i dostarczać m.in. selen, jod, cynk, żelazo, witaminę D, witaminę B12, jak również składniki przeciwutleniające, niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (głównie omega-3), z diety lub suplementacji.

Jednocześnie dieta powinna mieć niski indeks glikemiczny i bazować na produktach naturalnych, jak najmniej przetworzonych, z ograniczeniem cukrów prostych. W diecie nie powinno zabraknąć m.in. ryżu, kaszy gryczanej, amarantusa (węglowodany o niskim indeksie glikemicznym), nierafinowanych olejów roślinnych, awokado, pestek i nasion (niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe), warzyw i owoców.

Warto zaznaczyć, że zbyt duże restrykcje kaloryczne mogą spowodować wzrost stężenia TSH oraz zmniejszyć tempo metabolizmu.

Węglowodany

Węglowodany powinny być dostarczane w postaci produktów zbożowych z pełnego przemiału. Mają one bowiem niższy indeks glikemiczny, więcej składników mineralnych, witamin i błonnika niż ich oczyszczone odpowiedniki. Niski indeks glikemiczny produktów spożywczych jest istotny dla chorujących na autoimmunologiczne zapalenie tarczycy i niedoczynność tarczycy, ponieważ osoby te często zmagają się z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej.

Białko

Istotną kwestią jest odpowiednie oszacowanie kaloryczności diety, jak i właściwa podaż białka pełnowartościowego, którego ilość powinna być zwiększona. Udział białka w dziennej racji pokarmowej powinien wynosić maksymalnie do 25% w diecie redukcyjnej, a średnio wynosić 15 – 20/25% dziennego zapotrzebowania. Białko powinno pochodzić z ryb i owoców morza, mięsa, jaj a także produktów mlecznych.

Tłuszcze

U osób z chorobą Hashimoto należy też zadbać o odpowiednią podaż tłuszczu. Należy też zaznaczyć, że nie należy stosować diet o niskiej zawartości tłuszczu, gdyż jego brak może skutkować niedoborami witamin A, D, E i K, które są rozpuszczalne w tłuszczach. Bardzo istotne w dietoterapii są kwasy tłuszczowym n-3 (tłuste ryby morskie: halibut, łosoś, śledź, dorsz, makrela, sardynki, owoce morza. Kwasy tłuszczowe omega-3 są także w oleju lnianym i orzechach włoskich.

Wykazując właściwości przeciwzapalne, pobudzające przekształcanie trójjodotyroniny w tyroksynę jak i zmniejszają stężenie trójglicerydów w surowicy krwi. Znaczącym aspektem jest pochodzenie tłuszczu, należy wybierać tłuszcz pochodzenia roślinnego oraz ryby. Nie poleca się spożywania produktów zwierzęcych bogatych w tłuszcz ze względu na wysoką zawartość cholesterolu, który może sprzyjać rozwojowi chorób układu krążenia. Jest to szczególnie istotna kwestia, ponieważ pacjenci z chorobą Hashimoto mają zazwyczaj wyższe stężenie cholesterolu całkowitego, trójglicerydów oraz frakcji cholesterolu LDL we krwi w porównaniu z osobami zdrowymi. Energia pochodząca z tłuszczu powinna wynosić nie więcej jak 30% dziennej racji pokarmowej i nie więcej jak 10% z nasyconych kwasów tłuszczowych.

Błonnik

Przy redukcji masy ciała osób z chorobą Hashimoto, istotna jest również właściwa podaż błonnika pokarmowego, gdyż zwiększona ilość błonnika przyspiesza redukcję masy ciała. Ponadto błonnik będzie korzystnie wpływał na perystaltykę jelit. Z tego względu w diecie nie powinno zabraknąć takich produktów jak: produkty zbożowe pełnoziarniste, płatki, otręby pszenne, owoce suszone, nasiona i orzechy, jak również surowe warzywa i owoce.

Eliminacja produktów

W chorobach tarczycy zaleca się ograniczenie produktów, będących źródłem substancji wolotwórczych. Substancje te znajdziemy m.in. w kapuście, brukselce, rzepie, brokułach, kalafiorze, szpinaku, a także w gorczycy, orzechach ziemnych, zielonej i czarnej herbacie. Ich negatywne działanie polega na tym, że substancje wolotwórcze wiążą się z jodem, w związku z czym ograniczają możliwość wbudowania jodu do hormonów tarczycowych. Nie ma jednak konieczności całkowitej eliminacji tychże produktów z diety u osób z niedoczynnością tarczycy, gdyż są źródłem wielu substancji odżywczych. Zaleca się jedynie ich ograniczone spożycie i jednoczesne zwrócenie uwagi na sposób ich przygotowania, m.in. obróbka termiczna zmniejsza ilość substancji wolotwórczych w produkcie, nawet o ok. 30%. Z diety należałoby ograniczyć soję i produkty sojowe, jako kolejny produkt, który ma działanie wolotwórcze u osób z niedoborem jodu. Zarówno soja, jak i produkty sojowe nie powinny być spożywane przez osoby z niedoczynnością tarczycy i chorobą Hashimoto. Mogą one z jednej strony ograniczać wchłanianie leku, jak również mieć negatywny wpływ na układ wydzielniczy i zwiększać ryzyko rozwoju choroby tarczycy.

Niezbędne suplementy w chorobie Hashimoto

Dieta osób z chorobą Hashimoto powinna zawierać odpowiednią ilość takich składników diety jak:

jod
selen
żelazo
cynk

Istotna jest właściwa podaż wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, w szczególności kwasów omega 3.

Jod

Stanowi składnik niezbędny do produkcji hormonów tarczycy oraz prawidłowej pracy tarczycy. W przypadku niedoboru jodu produkcja ta jest bardzo ograniczona, co skutkuje wzrostem stężenia TSH oraz obniżeniem poziomu hormonów tarczycowych – T4 oraz T3. Powyższe zmiany hormonalne bezpośrednio przyczyniają się do zwiększenia objętości gruczołu jak i powstawania wola. Istotna jest też monitorowanie pacjenta w przypadku nadmiaru jodu ze względu na nadmierne obciążenie tarczycy. Warto zaznaczyć, że niedobór jodu może również powodować niedobory innych istotnych składników odżywczych takich jak selen, żelazo, cynk czy witamina A.

Żelazo

Jest bardzo istotnym mikroelementem ze względu na jego udział w regulacji syntezy i przemian hormonów. W przypadku niedoboru żelaza dochodzi do spadku aktywności TPO jak i syntezy hormonów tarczycy, co skutkuje zwiększonym stężeniem TSH oraz zmniejszeniem konwersji T4 do T3. Często spotykaną zależnością jest występowanie niedoboru żelaza u pacjentów z rozpoznaną choroba Hashimoto. Taki stan znacząco wpływa na nasilenie niedoczynności tarczycy co skutkuje jeszcze bardziej zwiększonym zapotrzebowaniem na lewotyroksynę. Niedobory żelaza mogą prowadzić do anemii, która występuje stosunkowo często w przypadku pacjentów z chorobą Hashimoto. Należy jednak pamiętać, że suplementacja żelaza powinna być prowadzona w konsultacji z lekarzem”.

Selen

Odgrywa bardzo ważną rolę w kontekście pracy tarczycy, będąc składnikiem enzymów odpowiedzialnych za konwersję hormonów tarczycy T4 do T3 oraz ich rozkład. Zbyt mała ilość selenu w organizmie przyczynia się do upośledzenia wchłaniania jodu. Jednocześnie, jeśli składnik ten występuje w optymalnej ilości w organizmie człowieka skutecznie chroni przed niebezpiecznym nadmiarem jodu. Osoby z chorobą Hashimoto powinni zwrócić szczególną uwagę na niedobory selenu ze względu na występujące powiązanie między chorobami tarczycy a zbyt małą ilością selenu w organizmie.

Cynk

Pełni równie istotną funkcję w kontekście pracy tarczycy oraz układu autoimmunologicznego. Aktywnie uczestniczy w konwersji hormonów tarczycy, a także produkcji TSH. W przypadku niedoborów cynku mogą wystąpić poważne zaburzenia powyższych procesów. Cynk bierze bezpośredni udział w procesach metabolicznych, przemian białek, tłuszczów oraz węglowodanów.

Witamina D3

Jest wytwarzana przez ciało poprzez ekspozycję na słońce. Odpowiada ona za szereg procesów odbywających się w organizmie człowieka. W populacji polski niedobory tej witaminy występują bardzo często, zarówno u osób zdrowych jak i chorych.

Witaminy z grupy B

Pełnią istotną rolę w procesach związanych z metabolizmem, pracą mózgu, produkcji krwinek czy detoksu organizmu. Suplementacja witamin z grupy B może skutkować zwiększonym poziomem energii, lepszą regulacją poziomu cukru we krwi oraz poprawą nastroju.

Magnez

Jest niezwykle istotnym mikroelementem w kontekście pracy tarczycy oraz choroby Hashimoto. Odpowiednia podaż magnezu może poprawić regulację poziomu cukru we krwi, zniwelować występujące zaparcia oraz polepszyć jakość snu.

Omega 3

Jednym z głównych zadań kwasów omega-3 jest regulacja stężenia cytokin prozapalnych, których wysoki poziom w organizmie przyczynia się do powstawania oraz progresji stanu zapalnego występującego podczas chorób autoimmunologicznych.

Podsumowanie

Odpowiednio dobrana i zbilansowana dieta, pod kątem zarówno makroskładników jak i składników odżywczych, ma pozytywny wpływ na przebieg choroby. Dieta w chorobie Hashimoto powinna być przede wszystkim o charakterze przeciwzapalnym, aby poprzez spożywane produkty wyciszyć organizm, a także nie powinna być niskokaloryczna oraz z małą podażą białka ze względu na udział tego makroskładnika w produkcji hormonów. Podczas komponowania jadłospisu należy też zwrócić szczególną uwagę na odpowiednią podaż jodu, żelaza, cynku, selenu, witamin z grupy B, błonnika czy kwasów omega-3.