Podstawowym powodem wprowadzenia diety low FODMAP jest występowanie problemów jelitowych. W pierwszej kolejności powinniśmy się skupić na ustaleniu przyczyny problemu, czyli na diagnostyce. Więcej na ten temat przeczytasz w artykule “SIBO oraz IBS – najważniejsze informacje”. Najczęściej dietę low FODMAP stosuje się w przypadku leczenia właśnie SIBO oraz IBS, często także zaleca się jej stosowanie podczas występowania przewlekłych wzdęć czy zaparć. Jakie są zasady tej diety?
Dieta low FODMAP to specjalny protokół żywienia stworzony z myślą o osobach borykających się z zespołem jelita drażliwego oraz w przypadku leczenia SIBO z wykorzystaniem antybiotykoterapii i ma ona na celu zmniejszenie nasilenia objawów związanych z dolegliwościami ze strony przewodu pokarmowego. [2,3]
Dieta została opracowana przez naukowców z australijskiego uniwersytetu Monash, którzy wzięli pod lupę określone grupy węglowodanów, mogących nasilać problemy jelitowe. Pierwsza koncepcja diety low FODMAP została zaprezentowana w 2005 roku.
Skrót FODMAP to fermentujące oligo-, di-, monosacharydy i poliole, czyli:
F – fermentujące: czyli takie węglowodany, które są wykorzystywane przez bakterie bytujące w jelitach do pozyskiwania energii – a w konsekwencji – produkcji produktów przemiany materii – w tym gazów, które powodują wzdęcia i nadmierne wydzielanie gazów.
O – oligosacharydy: to wielocukry można znaleźć w wielu produktach, między innymi w zbożach (pszenicy, życie, jęczmieniu) nasionach roślin strączkowych, warzywach kapustnych orzechach, cebuli oraz czosnku.
D – disacharydy: trzy najważniejsze to sacharoza, maltoza i laktoza. Pierwszy z wymienionych to cukier stołowy, który jest tutaj najmniej problematyczny. Drugi to cukier zwany często mlecznym, który występuje w różnego rodzaju nabiale i to przez niego większość osób obawia się spożywania nabiału z uwagi na możliwość wystąpienia dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Szacuje się, że około 70% ludzi na świecie ma problemy z trawieniem tego dwucukru, a w krajach azjatyckich wskaźnik ten osiąga nawet 100%! Jednak sytuacja ma się nieco lepiej w Europie – tutaj komplikacje występują zaledwie u 5-30% ludzi. A wszystko za sprawą zaniku produkcji enzymu rozkładającego laktozę – laktazy.
M – monosacharydy: Tutaj największym winowajcą jest fruktoza, który występuje w owocach. Spożyta w nadmiarze może powodować rozdęcie jelita cieńkiego i wciąganie wody do światła jelita, czego efektem stają się ból brzucha i wzdęcia. Większość osób bez problemu radzi sobie z umiarkowanymi dawkami tego cukru.
A – (ang. and), oznacza po prostu spójnik „i”
P – poliole: są to alkohole cukrowe, takie jak mannitol i ksylitol, związki te charakteryzują się słodkim smakiem, tym samym często wykorzystuje się je jako substancje słodzące. Ich zachowanie w jelitach możemy porównać do spożytego nadmiaru fruktozy. [8]
Co ważne, wszystkie te substancje wymienione powyżej dla osób w pełni zdrowych, które nie skarżą się na problemy jelitowe są cennymi składnikami diety i nie należy bezpodstawnie ich ograniczać.
Przykładowe składniki – dieta lowFODMAP:
Jak działa dieta FODMAP? Dlaczego konkretne produkty wywołują nieprzyjemne objawy?
Krótkołańcuchowe, łatwo fermentujące węglowodany, są słabo lub w ogóle nie wchłaniane w jelicie cienkim, przez co ułatwiają przedostawanie się wody do światła jelit w procesie osmozy. Nie wchłonięte w jelicie cienkim dostają się w takiej formie do okrężnicy i są doskonałą pożywką dla bytujących tam bakterii, które poddają je fermentacji, jednocześnie wytwarzając gazy, między innymi metan i wodór. To powoduje zwiększenie objętości treści jelitowej, rozciąganie ściany jelita i stymulację nerwów, co w efekcie u osób cierpiących na IBS powoduje ból i dyskomfort.
Główną zaletą diety low FODMAP jest jej skuteczność. W przeprowadzonych badaniach wprowadzenie diety okazało się być skuteczne w zależności od badań, aż u 50-76% pacjentów. [1]
Dieta low FODMAP – obejmuje 3 fazy:
- Faza I – eliminacja
W pierwszej fazie ogranicza się produkty bogate we wyżej wspomniane FODMAP. Ta faza eliminacji trwa 7-8 tygodni i ma na celu ograniczenie dostarczania do organizmu składników aktywnych osmotycznie oraz fermentujących, co prowadzi do złagodzenia objawów IBS. Natomiast pierwszym etapem leczenia SIBO powinna być kierowana przez lekarza antybiotykoterapia, a dopiero później – dieta low fodmap.
- Faza II – reintrodukcja
Ten drugi etap, nazywany reintrodukcją – wprowadzamy po zakończeniu 7-8 tygodnia fazy eliminacyjnej i trwa ona kolejne 7-8 tygodni. Ten krok zakłada stopniowe rozszerzanie diety, wprowadzając ponownie kolejne produkty, sprawdzając przy tym, które produkty wywołują objawy.
- Faza III – personalizacja
W tej fazie należy skupić się nad zwiększeniem spożycia low FODMAP dostosowanym do tego, co udało się reintrodukować w fazie II i minimalizowaniu restrykcji dietetycznych. [2,9]
Należy wziąć pod uwagę fakt, iż dieta low FODMAP pomimo swojej skuteczności popartej wieloma badaniami to skomplikowana dieta eliminacyjna (wykluczająca wiele grup spożywczych, m.in. produkty mleczne, zbożowe, warzywa i owoce). Dieta niewłaściwie skomponowana, może przyczynić się do wystąpienia niedoborów – takich jak: niedobory wapnia, błonnika, żelaza, witamin z grupy B, witaminy D oraz naturalnych przeciwutleniaczy. Być może okazać się, że aby zapobiegać niedoborom konieczne będzie w leczeniu żywieniowym wsparcie suplementami. Dlatego warto skorzystać z pomocy dietetyka aby nie zadziałać dodatkowo na niekorzyść swojego organizmu.
Jak zapobiegać problemom jelitowym?
Jak wiadomo, lepiej zapobiegać niż leczyć . Aby zapobiec wystąpieniu dolegliwości jelitowych ze strony układu pokarmowego należy wprowadzić do diety więcej warzyw i owoców, pieczywo pszenne zastąpić pieczywem z pełnego ziarna, uzupełnić swoją rację pokarmową o nasiona roślin strączkowych, te produkty będą cennym źródłem błonnika oraz naturalnych prebiotyków wspierających rozwój pożytecznej mikroflory przewodu pokarmowego. Zadbaj aby na talerzu uniknąć nadmiaru czerwonego mięsa, przetworzonych produktów i soli. Czerwone mięso można zastąpić innym produktem obfitującym w białko – jajkami, chudym mięsem drobiowym lub rybami. Te ostatnie dodatkowo przyczyniają się do zapobiegania powstawaniu stanów zapalnych w całym organizmie, dlatego przynajmniej 1-2 razy w tygodniu należy uwzględnić w jadłospisie rybę. Warto też skomponować swój posiłek zgodnie z wytycznymi Talerza Zdrowia zaproponowanego przez Polski Związek Higieny lub zaglądnij do poradnika stworzonego przez stowarzyszenie Spożywo – „Skąd się biorą zdrowi ludzie?”.
Spodobał Ci się ten artykuł? Posłuchaj także o SIBO oraz zmianach w podejściu do zespołu przerostu bakteryjnego w jelicie cienkim. W odcinku Podcastu Stowarzyszenia Spożywo rozmawiają dietetycy: Przemysław Mijal, Żaneta Michalak oraz Artur Wesoły.
Partnerem podcastu jest:
Bibliografia:
[1] https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/nmo.13154 (data 18.06.2021)
[2] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31637777/ (data 18.06.2021)
[3] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28740352/ (data 18.06.2021)
[4] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34161144/ (data 18.06.2021)
[5] https://link.springer.com/article/10.1007%2Fs11938-019-00248-z (data 18.06.2021)
[6] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6789397/ (data 18.06.2021)
[7] Bartnik W., Chojnacki J., Paradowski L., Skrzydło-Radomańska B., Tomecki R., Rekomendacje diagnostyczno-terapeutyczne w zespole jelita nadwrażliwego, Gastroenterologia Kliniczna 1/2009.
[8] https://www-ncbi-nlm-nih-gov.translate.goog/pmc/articles/PMC6789397/ (data 25.06.2021)
[9] https://www.monashfodmap.com/ibs-central/i-have-ibs/starting-the-low-fodmap-diet/ (data 22.06.2021)