Dieta w cukrzycy typu 1 wspomaga insulinoterapię i zmniejsza ryzyko rozwoju przewlekłych powikłań choroby. Kluczową rolę odgrywają w niej: regularność posiłków, błonnik pokarmowy, niski IG, odpowiednia jakość i ilość węglowodanów oraz właściwe proporcje makroskładników. Jadłospis powinien być dostosowany indywidualnie do każdego pacjenta, jego stylu życia, metody terapii, aktywności fizycznej i ewentualnych chorób towarzyszących.
W codziennym życiu stosuj się do poniższych podstawowych zasad:
1. UTRZYMUJ WŁAŚCIWĄ MASĘ CIAŁA
Ograniczaj w diecie produkty z dużą zawartością cukru (np. słodycze, słodzone napoje), czy produkty z białej mąki pszennej (jasne pieczywo, wyroby cukiernicze, tzw. produkty mączne jak kluski, makaron, itp) by zmniejszyć ryzyko wystąpienia insulinooporności i poprawić ogólny stan naszego zdrowia; nie dopuszczaj również od nadmiernej utraty wagi. Pamiętaj że nawet bardzo zdrowe produkty (oliwa, orzechy) są wysokokaloryczne i należy je spożywać z umiarem.
2. JEDZ REGULARNIE
Zadbaj o regularny rytm posiłków (3 główne posiłki i 2 małe przekąski pomiędzy nimi), o stałych porach, nie pomijaj ani nie opóźniaj posiłków lub przekąsek.
3. ODPOWIEDNIO KOMPONUJ POSIŁKI
Dbaj o równomierny rozkład makroskładników (białek, tłuszczów, węglowodanów) w każdym z posiłków, bardzo pomocne jest stosowanie zasady „zdrowego talerza”.
4. NAWADNIAJ ORGANIZM
Regularnie pij wodę, unikaj napojów słodzonych i soków owocowych. Średnie zapotrzebowanie na wodę wynosi 30-35 ml/kilogram masy ciała i nie powinno być niższe niż 1,5 litra/dzień. Chory z niewyrównaną gospodarką wodną miewa duże skoki wartości glukozy we krwi. Z kolei podwyższone stężenie glukozy we krwi zmusza nerki do intensywnej pracy i pozbycia się nadmiaru glukozy co może prowadzić do niebezpiecznego dla zdrowia odwodnienia, dlatego regularnie uzupełnianie płynów jest tak istotne.
5. ODSTAW SOLNICZKĘ
Ograniczaj produkty bogate w sód, ogranicz sól dodaną w diecie – nadmiar sodu może sprzyjać nadciśnieniu tętniczemu a w konsekwencji również postępowi retinopatii (uszkodzenie naczyń krwionośnych oczu).
6. WYBIERAJ ZDROWE TŁUSZCZE
Zwłaszcza te pochodzenia roślinnego (oleje roślinne), ograniczaj wysoką zawartość nasyconych kwasów tłuszczowych (głównie tłuste mięso, niektóre oleje roślinne jak olej palmowy, żywność typu fast food) – tłuszcze nasycone (zwierzęce) spożywane w nadmiarze mogą prowadzić do zaburzeń gospodarki lipidowej, nadwagi i insulinooporności i chorób serca.
7. OGRANICZ CUKIER
Właściwie dobieraj i planuj ilość i jakość węglowodanów w diecie – to główna grupa makroskładników mających bezpośredni wpływ na poziom glukozy i szybkość jej wchłaniania! Wybieraj węglowodany złożone (produkty pełnoziarniste, grube kasze, otręby, świeże warzywa i owoce) a ograniczaj węglowodany proste (produkty z dużą ilością cukru, na bazie drobno mielonej mąki, itp); Przy wyborze produktów kieruj się indeksem glikemicznym (IG). Wysoki IG powoduje szybki wzrost glikemii oraz następujący szybki jej spadek. Dlatego też w celu prewencji wahań glikemii poposiłkowej wskazane jest stosowanie diety bogatej w produkty o niskim IG (mniej niż 55).
8. PRZELICZAJ WYMIENNIKI WĘGLOWODANOWE (WW)
Osoby chore mogą odżywiać się podobnie do osób zdrowych, jeśli tylko potrafią właściwie oszacować zawartość węglowodanów w danej porcji produktu.
9. WŁĄCZ BŁONNIK POKARMOWY DO KAŻDEGO POSIŁKU
Zadbaj o właściwą ilość błonnika pokarmowego w diecie (produkty pełnoziarniste, świeże warzywa i owoce) – błonnik ma kluczowy wpływ na glikemię poposiłkową (zapobiegania incydentom hiper- i hipoglikemii), regulację masy ciała, ciśnienia tętniczego i poziomu cholesterolu całkowitego i frakcji LDL, dodatkowo odżywia naszą mikrobiotę jelitową.
10. MONITORUJ POZIOM GLUKOZY i PRZYJMUJ REGULARNIE INSULINĘ
Postępuj zgodnie z zaleceniami lekarza, by unikać hipo- i hiperglikemii.
11. WŁĄCZ AKTYWNOŚĆ FIZYCZNĄ
Włącz aktywność fizyczną i dopasuj do niej właściwą ilość węglowodanów przed i po planowanym wysiłku. Dokładne monitorowanie to jedyny sposób, aby upewnić się, że poziom cukru we krwi pozostaje w indywidualnym zakresie docelowym. Dostosuj leki lub zjedz dodatkowe przekąski, jeśli zwiększy się aktywność fizyczna. Regulacja zależy od wyników pomiaru poziomu cukru we krwi oraz od rodzaju i czasu trwania aktywności.
12. ZADBAJ O SWOJE BEZPIECZEŃSTWO
Miej przy sobie jakąś formę identyfikacji cukrzycy, aby w nagłych wypadkach inni wiedzieli, że masz cukrzycę. Użyj medycznego naszyjnika lub bransoletki i karty portfela.
Bibliografia:
[1] Polskie Towarzystwo Diabetologiczne, “Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę”, 2020
[2] M. Grzymisławski, “Dietetyka kliniczna” PZWL 2020
[3] D. Włodarek, E. Lange, L. Kozłowska, D. Głąbska, “Dietoterapia”, PZWL 2016
[4] H. Szajewska, A. Horvath,“Żywienie i leczenie żywieniowe dzieci i młodzieży”, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017
[5] M. Jarosz, E. Rychlik, K. Stoś, J. Charzewska, “Normy Żywienia dla populacji Polskiej i ich zastosowanie”, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, 2020
[6] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/books/NBK279012/ (data 13.10.2019)
[7] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20065214/ (data: 01.2010
[8] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17727386/ (data: 08.10.2007)
[9] https://care.diabetesjournals.org/content/26/8/2261 (data: 08.2003)