Dzień Babci i Dzień Dziadka zbliżają się wielkimi krokami. Jeśli zastanawiacie się już, jakie prezenty przygotować dla bliskich seniorów, to wstrzymajcie się o kilka dni. Stowarzyszenie Spożywo ma dla Was krótką serię porad.

Chcemy zwrócić uwagę na temat kupowania suplementów i ziół na prezenty. Szeroko reklamowany witalny tonik, suplement diety dla seniora lub zestaw ziołowych herbat mogą  przyciągać naszą uwagę. Przecież wszyscy chcemy, aby nasi bliscy czuli się dobrze. To osobom starszym częściej w życzeniach dodajemy „i dużo zdrowia”. Przecież ono jest najważniejsze.

Chcemy, abyście zastanowili się nad tym, czy taki prezent zawsze będzie dobrym pomysłem. Warto pamiętać, że z wiekiem zapada się na szereg chorób, co wiąże się ze stałym przyjmowaniem leków. Nie znając chorób i leków, możemy zaszkodzić. Narazić bliskich na nieprzyjemne, a czasem niebezpieczne dolegliwości.

Jakie składniki mogą wejść w reakcje z lekami? Na jakie zioła powinniśmy uważać? Czy produkt „dla seniora” faktycznie jest dla każdego odpowiedni?

Zapraszamy na serię trzech artykułów, które pomogą wybrać bezpieczniejszy prezent dla babci czy dziadka. W dzisiejszym artykule przeczytacie o lekach, suplementach, ziołach i potencjalnych interakcjach.

Różnica między lekiem a suplementem

Zasadnicza różnica między suplementem a lekiem leży po stronie prawa. Zgodnie z ustawą o farmaceutyce, lek musi leczyć lub zapobiegać chorobie[1]. Zgodnie z ustawą o bezpieczeństwie żywności i żywienia, suplement ma wzbogacać dietę[2]. Przeznaczony jest dla osób zdrowych.

Lek zawiera substancję czynną, zapobiegającą chorobie. Mamy szereg procedur, w których substancja w określonej dawce zostaje dopuszczona do sprzedaży. Producent leku przedstawia dokumentację, którą zatwierdzić musi Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych (URPL). Producent musi potwierdzić skuteczność, jakość i zapewnić bezpieczeństwo dystrybucji. Produkcja leku jest weryfikowana w każdej partii i dopuszczona do sprzedaży przez Główny Inspektorat Farmaceutyczny (GIF). Leki możemy podzielić na te dostępne na receptę (Rx) oraz bez recepty (OTC). W opakowaniu takiego produktu zawsze znajduje się obszerna ulotka, z której dowiemy się jaka dawka leku jest potrzebna do określonego przypadku[1,4,5].

Zażywasz leki lub suplementy? Porozmawiaj z dietetykiem Stowarzyszenia Spożywo o możliwych interakcjach >>

Suplement to środek spożywczy. Upraszczając, możemy skojarzyć, że to po prostu żywność. Są to wysoko skoncentrowane składniki, traktowane wyłącznie jako dodatek do codziennej diety. Producent suplementu nie musi udowadniać, czy substancja i jej dawka w preparacie mają działanie lecznicze. Wprowadzając suplement do handlu, musi wyłącznie zgłosić ten fakt Głównemu Inspektoratowi Sanitarnemu (GIS). Nie potrzebuje badań potwierdzających skuteczność. Jakość produkcji zależy wyłącznie od starań producenta i kontroli Sanepidu. W przeciwieństwie do leków, nie ma organu nadzorczego, który sprawdza jakość i ilość substancji czynnej. Jako konsumenci musimy w przypadku tych produktów ufać producentowi, że w tabletce znajdziemy deklarowaną zawartość[2,3].

Czy produkty z napisem „dla seniora” na etykiecie są dla każdego?

Słowem-kluczem będzie tutaj „interakcja”.

Osoby starsze przyjmują przeważnie leki na przebywane choroby. Musimy mieć świadomość, że leki te mogą wchodzić w reakcje z żywnością, suplementami diety, witaminami i minerałami oraz ziołami.

Kupując prezent dla seniora z kategorii tych produktów, najlepiej dysponować dobrą wiedzą o aktualnych chorobach i przyjmowanych lekach. Jeśli takiej wiedzy nie mamy, musimy wykazać się szczególną ostrożnością[7,8].

Szukasz prezentu dla babci lub dziadka? Dietetyk Stowarzyszenia Spożywo podpowie Ci, co wybrać, żeby nie zaszkodzić >>

Czynnikami ryzyka interakcji mogą być choroby układu krążenia, przewlekłe stosowanie leków, leki immunosupresyjne, cukrzyca czy depresja. [7] Sporym problemem jest też to, że o wielu interakcjach po prostu nie wiemy, ze względu na ich słabe opisanie. Badania ankietowe wśród lekarzy wykazują, że niepożądane działania suplementów są często obserwowane, ale dużo rzadziej są zgłaszane[6].

Jakie interakcje mogą nastąpić?

Prostym przykładem interakcji jest spożywanie leków z posiłkiem bogatym w błonnik pokarmowy. Ze względu na jego obecność, wchłanianie substancji aktywnych jest utrudnione, co osłabia jej skuteczność[7].

Przykładem znanym większości osób jest grejpfrut, który ogranicza działanie niektórych leków przyjmowanych doustnie z sokiem lub zwiększa ich stężenie w krwi. Dzieje się to za sprawą unikatowej zdolności soku z tego owocu do hamowania cytochromu P450 (CYP3A4). Ten kluczowy enzym, występuje w większości komórek naszego ciała. Sok może konkurować o jego aktywność w ścianie jelita i w wątrobie, co ograniczy wchłanianie leku. Enzym ten bierze też udział w metabolizmie leku w komórce, przez co obecność soku wpływa przykładowo na zwiększenie stężenia leków (np. statyn) w krwi. Aby zapobiec interakcjom, zaleca się, aby nie spożywać grejpfrutów przez ok. 4 godziny przed i 4 godziny po przyjęciu leku[9, 10].

Interakcje mogą wystąpić na wielu płaszczyznach: obniżać działanie leków. Wzmagać jego działanie. Zmieniać je. Przykłady jak żywność wpływa na leki:

Żywność wchodząca w interakcje z suplementy diety to najcześciej wapń, żelazo, magnez, nasiona lnu, echinacea, dziurawiec zwyczajny i miłorząb dwuklapkowy (ginko biloba). Leki wchodzące najczęściej w interakcje z suplementami diety to warfaryna, insulina, aspiryna, digoksyna i tiklopidyna[11].

Przydatne linki

Jeśli chcecie na własną rękę sprawdzić, na jakie substancje przy przyjmowanych lekach trzeba uważać, możecie to zrobić w tych poradnikach:

1. https://www.fda.gov/downloads/Drugs/…/…/UCM229033.pdf – Poradnik interakcji leków z żywnością
2. https://ods.od.nih.gov/ – Informacje na temat wielu substancji zawartych w suplementach
3. https://ktomalek.pl – Baza informacji o interakcjach z lekami

Źródła:

[1] USTAWA z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne

[2] USTAWA z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia

[3] https://gis.gov.pl/kategoria/zywnosc-i-woda/zywnosc-zywnosc-i-woda/suplementy-i-zywnosc-wzbogacona/

[4] http://urpl.gov.pl/pl/produkty-lecznicze/nasze-zadania

[5] https://www.gif.gov.pl/pl/nadzor/nadzor-nad-jakoscia/485,Nadzor-nad-jakoscia.html

[6] Cellini M, Attipoe S, Seales P et al. Dietary Supplements: Physician Knowledge and Adverse Event Reporting. Med Sci Sports Exerc. 2013;45:23-28.

[7] Halina Bojarowicz 1/, Paulina Dźwigulska 2/Suplementy diety. Część III. Interakcje suplementów diety z lekami Hygeia Public Health 2012, 47(4): 442-447

[8] Brusha R., Aslam N., Khan A.Y., “Food-drug interactions”, Oman Med J. 2011;26(2):77-83

[9] Karolina Kłoda1 , Artur Mierzecki1 , Katarzyna Swider1 , Andrzej Pawlik2, Wpływ spożywanych owoców cytrusowych oraz egzotycznych i ich soku na metabolizm leków, FA R M AC J A W S P Ó Ł C Z E S N A 2013; 6: 191-195

[10] Zygmunt Zdrojewicz1, A, E, Ewelina Pachura2, B, F, Paulina Pachura2, B, F Czy można popijać leki sokiem grejpfrutowym? Family Medicine & Primary Care Review 2014; 16, 1: 51–56

[11] Tsai HH, Lin HW, Simon Pickard A et al. Evaluation of documented drug interactions and contraindications associated with herbs and dietary supplements: a systematic literature review. Int J Clin Pract. 2012;66:1056-78.