Najczęstsze choroby seniorów
Ludzie w starszym wieku często zażywają wiele różnych leków z powodu występujących u nich chorób przewlekłych, takich jak choroba niedokrwienna serca, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze czy osteoporoza. Z tego względu w tej grupie wiekowej istnieje szczególnie duże ryzyko wystąpienia interakcji z powodu jednoczesnego zażywania leków wraz z suplementami diety oraz interakcji pomiędzy lekami a żywnością. Według badań Instytutu Żywności i Żywienia z 2005 roku, narażenie na interakcje między żywnością a lekami wystąpiło u 62,4% chorych. Trzeba pamiętać, że ryzyko interakcji rośnie wraz z liczbą zażywanych leków. W badaniach IŻŻ stwierdzono również, że spośród losowo badanych pacjentów prawie 60% przyjmowało więcej niż 4 leki.
Interakcje leków z pożywieniem
Wielu pacjentów nie uświadamia sobie zagrożeń związanych z wystąpieniem interakcji. Charakter interakcji bywa różny. Możliwe jest wystąpienie objawów klinicznych, takich jak zaburzenia rytmu serca, wzrost ciśnienia tętniczego krwi, omdlenia, bóle głowy, drżenie rąk. Jest to wynikiem niewłaściwego zażywania leku z posiłkiem lub spożywania niedozwolonych składników pokarmowych podczas leczenia.
Tłuszcze
Zawartość tłuszczu w posiłkach może wpływać na zwiększone wchłanianie niektórych leków. Leki lipofilne są bardzo dobrze rozpuszczalne w tłuszczach. Tłuszcze stają się nośnikiem dla leku, wpływając na jego lepsze wchłanianie. Przykładowo, spożycie posiłku bogatego w tłuszcze razem z niektórymi lekami przeciwdepresyjnymi może spowodować zaburzenia snu, spadek ciśnienia tętniczego krwi, napady drgawek czy zaburzenia świadomości.
Błonnik
Spożywanie błonnika wpływa na wypełnienie jelit, dzięki czemu daje uczucie sytości oraz wpływa na rozwój korzystnej mikroflory jelitowej. Jednakże może on również wchodzić w interakcje z niektórymi lekami, powodując zmniejszenie ich wchłaniania. Błonnik pokarmowy, poprzez pobudzenie perystaltyki, skraca czas pasażu jelitowego. To wpływa na zmniejszone wchłanianie leku, a co za tym idzie, dochodzi do obniżenia stężenia substancji aktywnych we krwi. To z kolei naraża pacjenta na zmniejszenie działania terapeutycznego leku lub jego brak, co może mieć bardzo niebezpieczne następstwa dla zdrowia.
Wapń
Mleko, sery czy jogurty to produkty, które zawierają duże ilości jonów wapnia. Mogą przez to powodować zmniejszenie wchłaniania niektórych leków lub nawet całkowicie je uniemożliwić. Jony wapnia tworzą z niektórymi lekami sole wapnia, co powoduje zmniejszenie wchłaniania leku, a w konsekwencji obniżenie jego stężenia we krwi. Naraża to pacjenta na brak działania terapeutycznego leku. Przyjmowanie leków razem z posiłkiem o dużej zawartości wapnia (np. zupy mleczne, twarogi) może spowodować zmniejszenie stężenia leków we krwi nawet o 50%.
Szukasz prezentu dla babci lub dziadka? Dietetyk Stowarzyszenia Spożywo podpowie Ci, co wybrać, żeby nie zaszkodzić >>
Tyramina
W trakcie rozkładu białek w żywności, która jest długo przechowywana lub fermentująca, takiej jak sery dojrzewające, niektóre wina, produkty mięsne czy owoce, powstaje tyramina, która stymuluje uwalnianie noradrenaliny z zakończeń nerwów współczulnych. Jej nadmiar może prowadzić do gwałtownego wzrostu ciśnienia we krwi, uczucia kołatania serca, bólów głowy, mdłości i wymiotów. Do leków wchodzących w interakcje z tyraminą należą m.in. inhibitory monoaminooksydazy (MAO), stosowane w leczeniu zespołów depresyjnych. Interakcje z tyraminą występują rzadko, ale są szczególnie niebezpieczne.
Sok grejpfrutowy
Spożycie soku grejpfrutowego razem z niektórymi lekami może powodować zaburzenie ich metabolizmu, a w konsekwencji wzrost ich stężenia we krwi. Może to prowadzić do poważnego zatrucia lekiem. Zawarte w soku grejpfrutowym flawonoidy i furanokumaryny są metabolizowane przez rodzinę enzymów cytochromu P-450. Te same enzymy są odpowiedzialne za metabolizm niektórych leków. Popicie leku sokiem grejpfrutowym może prowadzić do blokowania działania tych enzymów, co powoduje wzrost jego stężenia we krwi.
Kofeina
Kofeina zawarta jest nie tylko w kawie, ale również napojach typu cola, energetykach, oraz w niektórych lekach. Spożycie kofeiny z niektórymi lekami może prowadzić do interakcji synergicznej, która powoduje, że reakcja organizmu na dany lek jest znacznie nasilona. Spożywanie napojów o dużej zawartości kofeiny wraz z niektórymi lekami może powodować wystąpienie objawów takich jak ból głowy, bezsenność, zaburzenia koncentracji uwagi, przyspieszenie czynności serca, bezsenność czy rozdrażnienie.
Warto pamiętać
Eksperci z Instytutu Żywności i Żywienia stworzyli kilka zasad, o których szczególnie należy pamiętać, aby uniknąć interakcji pomiędzy lekiem a żywnością:
- Zawsze czytaj ulotkę dołączoną do leku. Jeśli czegoś nie rozumiesz, zapytaj lekarza lub farmaceutę.
- Popijaj leki wodą (pełną szklanką). Herbata, kawa, mleko mogą zmniejszać wchłanianie leku. Sok grejpfrutowy może zaburzać metabolizm leku w organizmie.
- Nie mieszaj leku z posiłkiem ani nie zażywaj go tuż przed, w trakcie lub tuż po jedzeniu (chyba że zaleci to lekarz), ponieważ może to zmienić działanie leku.
- Nie mieszaj leku w gorącym napoju, gdyż wysoka temperatura może zmniejszyć jego skuteczność.
- Jeśli posiłek zaburza działanie leku, najlepiej jest go zażyć 1-2 godz. przed lub 2 godz. po posiłku.
- Nie zażywaj preparatów witaminowo-mineralnych w tym samym czasie co leki, ponieważ mogą one zaburzać ich wchłanianie.
- Nigdy nie zażywaj leków razem z napojami alkoholowymi.
Bibliografia:
1. J. Dzieniszewski, M. Jarosz, Uważaj, co jesz, gdy zażywasz leki, Warszawa, 2007.
2. Jarosz M. Żywienie i styl życia osób w starszym wieku, IŻŻ, Warszawa 2018