Składniki mineralne kontra rak jelita grubego

Szacuje się, że nieprawidłowe odżywianie się jest odpowiedzialne za około 70% nowotworów złośliwych okrężnicy i odbytnicy. Oprócz niewłaściwych nawyków żywieniowych, do głównych czynników ryzyka wystąpienia choroby zalicza się m.in. siedzący tryb życia. Dowiedz się, jakie korzyści płyną ze spożywania produktów bogatych w następujące składniki mineralne: wapń, magnez oraz selen [1].

Wapń

Zwiększone spożycie wapnia jest czynnikiem obniżającym ryzyko wystąpienia raka jelita grubego. Każdy wzrost podaży wapnia o 300mg/dobę zmniejsza w diecie ryzyko zachorowania. W przypadku, gdy źródłem wapnia jest żywność, ryzyko zmniejsza się o 8%, natomiast w przypadku suplementacji spadek wynosi 9%. Związek ten występuje niezależnie od płci. Podsumowując tę zależność, zarówno zwiększone spożycie wapnia pochodzącego z diety, jak i z suplementacji jest skuteczne w prewencji nowotworów jelita grubego [2]. Instytut Żywności i Żywienia zaleca jego dzienne spożycie powyżej 1000mg/dobę [11].

Działanie wapnia
Wapń spełnia rolę ochronną przy zapaleniach i podrażnieniach na ścianie okrężnicy. Wewnątrzkomórkowy wapń w komórkach nabłonka okrężnicy może zmniejszać sprzyjającą nowotworowi odpowiedź zapalną, a obecność zjonizowanego wapnia hamuje toksyczne i potencjalnie drażniące działanie kwasów tłuszczowych oraz wolnego kwasu żółciowego w okrężnicy [3].

Produkty bogate w wapń
• Produkty mleczne
• Produkty zbożowe
• Orzechy i ziarna
• Owoce i warzywa
• Ryby
• Rośliny strączkowe

Jak pokryć dzienne zapotrzebowanie na wapń?
Wystarczy zjeść szklankę jogurtu, garść migdałów, dwa plastry żółtego sera oraz szklankę jarmużu [4].

Źródło: Pawlicka i wsp. (2013)

Magnez

Magnez polepsza aktywność enzymów neutralizujących wolne rodniki, odpowiedzialnych za powstawanie nowotworów. Ponadto wpływa na zmniejszenie stanów zapalnych oraz stresu oksydacyjnego. Zwiększone spożycie magnezu o 100 mg/dzień obniża ryzyko zachorowania na raka jelita grubego o 12% [5].

Masz wątpliwości dietetyczne? Zadaj pytanie dietetykowi Stowarzyszenia Spożywo >>

Magnez z żywności czy z suplementów?
Liczne badania donoszą, iż korzystniejsze dla naszego organizmu jest przyswajanie magnezu pochodzącego z produktów spożywczych aniżeli z suplementów diety. Dzienna norma spożycia dla kobiet wynosi 310mg, a mężczyzn 420mg. Jest ona niezbędna do utrzymania równowagi magnezu w organizmie. Magnez wchodzi w skład chlorofilu, dlatego 45% magnezu w diecie zapewnione jest dzięki spożyciu przede wszystkim zielonych warzyw liściastych, owoców, ziaren zbóż, nasion roślin strączkowych (fasola, groszek) oraz orzechów. Natomiast 29% magnezu pochodzi z mięsa, mleka i jaj [6]. Źródłem magnezu jest także woda pitna, która dostarcza około 10% dziennego zapotrzebowania na magnez. Należy wybierać średnio- i wysoko mineralizowane wody (odpowiednio powyżej 500 i 1500 mg składników mineralnych w litrze wody) [7].

Tabela 2. Zawartość magnezu w produktach żywnościowych

Źródło: Iskra i wsp. (2013)

Selen

Stężenie selenu w surowicy krwi odwrotnie koreluje z ryzykiem wystąpienia raka jelita grubego (okrężnicy i odbytnicy), tzn. im wyższe stężenie tego składnika mineralnego we krwi, tym mniejsze prawdopodobieństwo zachorowania. Analogicznie, niskie i bardzo niskie stężenia selenu w krążeniu wiążą się z największym ryzykiem nowotworu, dlatego bardzo ważne jest, aby zadbać o prawidłową podaż selenu z pożywieniem [8].

Kilka słów o działaniu selenu…
Selen, ze względu na swoje właściwości przeciwutleniające, zaliczany jest do antyoksydantów. Jego działanie polega na ochronie komórek przed uszkodzeniami. Uważa się, że do jego roli można zaliczyć również zapobieganie wzrostom nowotworów, poprzez wzmacnianie działania układu odpornościowego oraz hamowanie rozrostu naczyń krwionośnych guza [8].

Jeden orzech, a tak wiele może
Najbogatszym źródłem selenu są orzechy brazylijskie. Uzupełnienie diety o jeden orzech brazylijski dziennie wystarczy, aby pokryć dzienne zapotrzebowanie na ten składnik mineralny. Poza tym, orzechy brazylijskie zawierają inne cenne witaminy i minerały, a także kwasy tłuszczowe omega 6, które pozytywnie oddziałują na nasz stan zdrowia [9]. Selen w mniejszych ilościach występuje również w drożdżach, produktach zbożowych, mięsie i jego przetworach [10]. Instytut Żywności i Żywienia zaleca jego dzienne spożycie powyżej 55µg/dobę [11].
Suplementacja: koniecznie należy ją wprowadzić u osób z niskim poziomem stężenia selenu w surowicy krwi tj. <100q/L [8].

Masz wątpliwości dietetyczne? Zadaj pytanie dietetykowi Stowarzyszenia Spożywo >>

Piśmiennictwo:

1. Gałaś A., Sochacka-Tatara E., Augustyniak M., Kulig J., Jędrychowski W.: Podaż wapnia i fosforu w etiologii raka jelita grubego – badania krakowskie. Probl Hig Epidemiol. 2013;94(1):134-139.
2. Keum N., Aune D., Greenwood D.C., Ju W., Giovannucci E.L.: Calcium intake and colorectal cancer risk: Dose–response meta-analysis of prospective observational studiem. International Journal of Cancer. 2014;135:1940-1948.
3. Han C., Shin A., Lee J., Lee J., Park J.W., Oh J.H., Kim J.: Dietary calcium intake and the risk of colorectal cancer: a case control study. BMC Cancer. 2015;15:966.
4. Pawlicka A., Smuczyński W., Woźniak K., Siedlecki Z., Śniegocki M.: Fulfilling the daily calcium requirement of lactose intolerant adults. Journal of Health Sciences. 2013;3(8):259-274.
5. Trapani V., Wolf F. I., Scaldaferri F.: Dietary magnesium: The magic mineral that protects from colon cancer? Magnesium Research. 2015;28(3):10.
6. Karmańska A., Stańczak A., Karwowski B.: Magnez aktualny stan wiedzy. Bromat. Chem. Toksykol. – XLVIII, 2015 (4; 677-689).
7. Iskra M., Krasińska B., Tykarski A.: Magnez — rola fizjologiczna, znaczenie kliniczne niedoboru w nadciśnieniu tętniczym i jego powikłaniach oraz możliwości uzupełniania w organizmie człowieka. Nadciśnienie tętnicze. 2013;17(6):447-459.
8. Lener M.R., Gupta S., Scott R.J., Tootsi M., Kulp M., Tammesoo M.L. i wsp.: Can selenium levels act as a marker of colorectal cancer risk? BMC Cancer. 2013;13:214.
9. Stockler-Pinto M. B., Carrero J. J., de Carvalho Cardoso Weide L., Cozzolino Franciscato S. M., Mafra D.: Effect of selenium supplementation via Brazil nut (Bertholletia excelsa HBK) on thyroid hormones levels in hemodialysis patients: a pilot study. Nurt Hosp 2015;32(4):1808-1812.
10. Kuźmicka P., Karakiewicz B., Rotter I.: Wpływ palenia tytoniu na wybrane składniki mineralne: wapń, magnez, żelazo, cynk i selen – przegląd badań. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu. 2012;18(4):409-415.
11. Jarosz M.: Normy żywienia dla populacji Polski. 2017.