Dieta w łuszczycy

Odpowiednie żywienie jest istotnym elementem leczenia w tej jednostce chorobowej. Wynika to nie tylko z pozytywnego oddziaływania diety na zmniejszenie zmian łuszczycowych, ale także z obniżonego ryzyka rozwoju chorób metabolicznych, depresji i poprawę jakości życia. Poniżej znajdziesz kilka podstawowych zaleceń w tej jednostce chorobowej:

Odpowiednia masa ciała

W wielu badaniach wykazano zależność między występowaniem nadwagi i otyłości, a nasileniem zmian łuszczycowych. Nadmiar tkanki tłuszczowej prowadzący do otyłości, zwłaszcza typu brzusznego, będzie wydzielać związki o działaniu prozapalnym. Stan zapalny ten jest niski, ale przewlekły, dlatego będzie szkodliwy dla zdrowia, sprzyjając wielu dietozależnym chorobom, rozszczelnieniu bariery jelitowej i pobudzeniu układu immunologicznego. Jak wiemy, nadmierna aktywacja elementów układu odpornościowego będzie pogorszać zmiany łuszczycowe. Badacze udowodnili, że zmniejszenie masy ciała, poprzez zastosowanie diety zmniejszało ilość i wielkość zmian łuszczycowych (oceniane według skali PASI). Istotnym jest, aby dieta nie była zbyt drastyczna i uciążliwa. Diety typu 1000 kcal są dla naszego organizmu wielkim stresorem, co tylko pogorszy proces regulacji funkcjonowania układu odpornościowego i skórne objawy. Dieta redukcyjna powinna być prowadzona rozsądnie i łączyć się wprowadzeniem odpowiedniej aktywności fizycznej. [1,2]

Zwiększ aktywność fizyczną

Istnieje zależność między zmianami łuszczycowymi a siedzącym trybem życia. Zwiększenie aktywności fizycznej w ciągu dnia, będzie pozytywnie wpływało nie tylko na masę ciała, ale także na zmniejszenie wykwitów skórnych. Dodatkowo wpłynie korzystnie na samopoczucie, zwiększając pewność siebie i pomagając rozładować stres. Poleca się aktywność fizyczną o umiarkowanej intensywności, aby nie dokładać organizmowi kolejnego czynnika stresowego, jakim jest intensywny trening. Przykładowe formy aktywności fizycznej o pozytywnym działaniu to np. pływanie, joga, rower, zajęcia taneczne, pilates, niektóre zajęcia fitness w klubach, jogging i nordic walking. Dobrze jest też pamiętać o aktywności poza treningowej w ciągu dnia. Czym ona jest? Jest to ruch w trakcie doby, który nie jest bezpośrednio związany z treningiem np. wchodzenie po schodach, spacer do pracy, sprzątanie, pójście na zakupy piechotą itp. Jakie są korzyści z takiego ruchu? Zwiększy się wydatek energetyczny organizmu, a także jego ogólne zapotrzebowanie na energię, dzięki czemu proces ewentualnej redukcji masy ciała będzie bardziej efektywny, a także poprawi się jakość Twojego snu i samopoczucie. [3]

Dieta przeciwzapalna

Istotne jest wprowadzenie do jadłospisu produktów, które są źródłem związków antyoksydacyjnych. Toczący się stan zapalny w ciele powoduje, że powstaje duża ilość wolnych rodników. Aby temu przeciwdziałać i pozbyć się niechcianych w nadmiarze związków, należy zwiększyć spożycie substancji o charakterze antyoksydacyjnym m.in.:

• Witaminy A, C i E
• Selenu
• Cynku
• Karotenoidów (np. likopen i luteina)
• Flawonoidów (np.resweratrol. kwercetyna, katechiny)
• Betainy
• Kwasu chlorogenowego
• Kurkuminy
• Koenzymu Q10

Co jest źródłem tych substancji?

• Kolorowe, świeże owoce (truskawki, jagody, porzeczki, pomarańcze, mandarynki, kiwi, winogrona, jabłka, gruszki) i warzywa (pomidory, papryka, marchewka, dynia, rzodkiewka, buraki, bakłażan, jarmuż, szpinak, brokuł, sałaty)
• Pełnoziarniste produkty zbożowe (pieczywo razowe, brązowy ryż, makaron, mąki typu 2000, kasza gryczana, kasza jęczmienna pęczak)
• Orzechy i nasiona (orzechy włoskie, migdały, orzechy brazylijskie, pestki dyni, nasiona słonecznika)
• Zielonej herbata, kakao, kawa
• Świeże zioła (np. rozmaryn, bazylia, mięta, koperek, pietruszka, kolendra, kurkuma, kardamon)
• Strączki (fasola, ciecierzyca, soczewica, bób, groch)
• Tłuszcze roślinne (np. olej lniany, oliwa z oliwek, olej z czarnuszki, olej z wiesiołka)

Dieta śródziemnomorska składa się ze świeżych warzyw i owoców, pełnoziarnistych zbóż, strączków, tłuszczów roślinnych w postaci olejów, orzechów, awokado, ograniczonej ilości produktów zwierzęcych, głównie chudego nabiału i mięsa, jaj oraz świeżych ziół i przypraw. Badania wskazują, że im mniej dieta przypomina tę typu śródziemnomorskiego, tym bardziej wzrasta PASI i zwiększa się liczba chorych na łuszczycę. Osoby, które spożywały istotnie częściej produkty bogate w cukry proste, tłuszcze nasycone i jednonienasycone kwasy trans, mniejszą ilość węglowodanów złożonych i dobrej jakości białka miały bardziej nasilone objawy łuszczycy. Pacjenci, którzy stosują się do zaleceń diety śródziemnomorskiej mają mniejsze dolegliwości i lepszą jakość życia. [1,4]

Przeciwzapalne omega 3

Innym ważnym czynnikiem są długołańcuchowe kwasy tłuszczowe omega 3 (kwasy ALA oraz EPA i DHA). Mają one działanie przeciwzapalne, wspierają pracę układu nerwowego i odpornościowego i co ważne w łuszczycy, są niezbędne w powstawaniu prawidłowych komórek skóry. Ich niedobór może prowadzić do większego namnażania się komórek naskórka i zwiększonej przepuszczalności bariery lipidowej naskórka. Udowodniono, że ograniczenie spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych na rzecz kwasów omega 3 zmniejszało wskaźnik PASI. Wynika to z korzystnego, przeciwzapalnego profilu tych kwasów, a także z faktu, że kwasy te biorą udział w budowie bariery hydrolipidowej skóry, chroniąc ją przed uszkodzeniami i innymi czynnikami środowiska zewnętrznego. Zwiększenie spożycia omega 3 wpływa na lepszą regenerację naskórka, nawilżenie i uelastycznienie skóry. Oprócz tego, osoby chorujące na łuszczycę mają często zaburzony profil lipidowy. Zmniejszenie spożycia tłuszczów zwierzęcych bogatych w nasycone kwasy tłuszczowe na rzecz wielonienasyconych kwasów tłuszczowych będzie sprzyjać poprawie wyników badań. Dodatkowo wykazano skuteczność stosowania suplementów omega 3 w zmniejszeniu tkliwości stawów, rozległości zmian łuszczycowych i wskaźnika ciężkości choroby związanych z chorowaniem na łuszczycowe zapalenie stawów. Jakie produkty są źródłem omega 3? Źródłem ALA są siemię lniane, orzechy włoskie, nasiona chia, olej lniany czy rzepakowy, z kolei kwasy EPA i DHA występują głównie w tłustych rybach morskich- łosoś, makrela, śledź, sardynka, tuńczyk oraz algi, którymi się żywią te ryby. [5,6,7]

Dieta roślinna a łuszczyca

Produkty pochodzenia zwierzęcego są głównym źródłem kwasu arachidonowego. Jego zwiększone spożycie sprzyja produkcji związków o charakterze prozapalnym m.in. prostaglandyn i leukotrienów. Udowodniono, że ograniczone spożycie produktów zwierzęcych zmniejszyło ilość i wielkość wykwitów skórnych. Zaletą diety o ograniczonym lub całkowicie wykluczonym spożyciu produktów zwierzęcych jest również ograniczenie spożycia cholesterolu i nasyconych kwasów tłuszczowych, które pogarszają stan skóry osób cierpiących na łuszczycę i zwiększają ryzyko rozwoju chorób metabolicznych. Dodatkowo zwraca się uwagę na kwestię zwiększonego spożycia takich produktów jak owoce, warzywa, strączki czy produkty zbożowe, które są źródłem antyoksydantów, minerałów i witamin, sprzyjających terapii łuszczycy. [7,8,9]

Unikaj żywności przetworzonej

Żywność przetworzona to takie produkty jak fast food, kupne słodycze, chipsy, paluszki, frytura, dania typu instant i wyroby cukiernicze. Żywność ta zawiera duże ilości cukru, soli, kwasów tłuszczowych trans i konserwantów. Nie jest zalecana ze względu na negatywne działanie na organizm. Sprzyjać będzie rozwojowi stanu zapalnego, w dłuższej perspektywie wpływa negatywnie na zdrowie i promuje rozwój chorób cywilizacyjnych takich jak otyłość, stłuszczenie wątroby, nadciśnienie czy cukrzyca. Dodatkowo spożycie kwasów tłuszczowych trans zaburza konwersję kwasów tłuszczowych ALA do DHA. 

Dieta bezglutenowa?

Ze względu na podłoże autoimmunologiczne łuszczycy, osoby chore mają większą predyspozycję do chorób o takim podłożu m.in. do celiakii. W badaniu przeprowadzonym w 2012 roku przez Wu i współpracowników wykazano, że osoby chorujące na łuszczycę mają znacząco zwiększone ryzyko rozwinięcia 14 innych chorób autoimmunologicznych. 

Zaleca się w miarę możliwości wykonanie badania u osób z łuszczycą w kierunku celiakii, aby wykluczyć ewentualny rozwój celiakii. Nie ma podstaw do wykluczania produktów będących źródłem glutenu, jeżeli nie wykonano badań w kierunku celiakii i diagnoza nie została potwierdzona przez lekarza. Należy pamiętać, że diety eliminujący jakiś składnik pożywienia zwiększają ryzyko niedoborów żywieniowych, co jest niekorzystne dla naszego zdrowia i pogarsza rokowania choroby [10,11]

Kontroluj regularnie poziom glukozy we krwi i ciśnienie tętnicze

Wskazuje się zależność między łuszczycą a rozwinięciem cukrzycy i innych chorób metabolicznych m.in. nadciśnienia. W łuszczycy keratynocyty aktywizują do działania transporter glukozy 1, co ma wpływ na ich bardziej intensywny rozwój. Dodatkowo dochodzi do przewlekłego pobudzenia gospodarki węglowodanowej. Zaleca się regularne badanie poziomu glukozy we krwi oraz dbanie o prozdrowotną odżywczą dietę, aby zmniejszyć ryzyko pojawienia się cukrzycy i poprawić  jakość życia pacjentów. 

Łuszczyca predysponuje do rozwinięcia nadciśnienia poprzez wpływ stresu oksydacyjnego, dysfunkcję śródbłonka, a także zaburzony układ renina-angiotensyna, dlatego warto zwrócić uwagę na takie aspekty diety i stylu życia jak spożycie przetworzonych produktów i soli w produktach, ilość smażonych, tłustych produktów zwierzęcych, przewlekły stres czy aktywność fizyczna. [12]

Nie zapomnij o suplementacji witaminy D3!

W ostatnich latach witamina D3 przechodzi przełom ze względu na swoje wielokierunkowe działanie, m.in. wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego, a także bierze udział w procesie namnażania i różnicowania komórek. Badania wskazują, że stężenie witaminy D3 w organizmie jest niższe niż u zdrowej populacji. Warto zadbać o jej prawidłowy poziom w organizmie, zaleca się aby poziom 25(OH)D3 utrzymywał się na poziomie 30-50 ng/ml. Skonsultuj z lekarzem preparat i dawkę tej witaminy, aby była jak najlepiej dopasowana do Twoich potrzeb! [13]

Wysypiaj się

Niestety z powodu dolegliwości bólowych i świądu, część populacji chorująca na łuszczycę ma problem z zaśnięciem i jakością snu.  Warto zadbać o to również z tego powodu, że zaburzenia snu sprzyjają zaburzeniom nastroju i depresji, co jest także częstym zjawiskiem w przebiegu łuszczycy. [14,15] Aby jak najbardziej zoptymalizować ilość i jakość snu, można zastosować kilka zasad sprzyjających poprawie snu:

• Wyłącz telewizor/komputer/telefon na 2 godziny przed zaśnięciem- gdy do oka docierają promienie światła niebieskiego, zostaje zahamowane wydzielanie melatoniny, to z kolei powoduje opóźnienie zaśnięcia i powoduje, że nasz sen jest płytki, tym samym nie następuje odpowiednia regeneracja organizmu
• Wycisz się przed snem – dobrym pomysłem będzie przyjemna książka, kąpiel, delikatna joga
• Nie najadaj się na noc – przepełniony przewód pokarmowy sprawi, że nasz organizm nie skupi się na odnowie, regeneracji, a na trawieniu! 

Porzuć nałogi

Zarówno palenie papierosów, jak i picie alkoholu wpływają negatywnie na terapię łuszczycy. Palenie powoduje nadmierną aktywację już rozregulowanego układu odpornościowego oraz wzrost ilości reaktywnych form tlenu. Alkohol powoduje zwiększone wydzielania cytokin pozapalnych i nadprodukcję wolnych rodników. Badania wskazują, że stosowanie tych używek pogarsza stan skóry, dochodzi do zaostrzenia zmian łuszczycowych i obniżenia jakości życia. Unikanie tych używek dodatkowo zmniejsza ryzyko rozwinięcia i śmierci z powodu chorób układu krążenia, do których jest predyspozycja. [16,17]

Podsumowanie

Podsumowując łuszczyca jest przewlekłą chorobą, która dotyka skórę, ale także inne narządy, wpływając na wzrost ryzyka chorób reumatoidalnych, cukrzycy, nadciśnienia, schorzeń autoimmunologicznych i chorób układu krążenia. Oprócz farmakoterapii warto wprowadzić do swojego stylu życia i diety elementy wspierające leczenie łuszczycy. Według badań pomocne okazuje się zmniejszenie masy ciała, jeżeli występuje nadwaga lub otyłość, wprowadzenie do jadłospisu produktów bogatych w antyoksydanty, składniki mineralne i witaminy, węglowodany złożone i tłuszcze omega 3 o korzystnym działaniu przeciwzapalnym. Dobrym rozwiązaniem wydaje się stosowanie do zaleceń diety śródziemnomorskiej, która spełnia powyższe elementy. Dodatkowo warto dbać o regularne badania profilaktyczne, aktywność fizyczna, sen i unikanie używek. Stosowanie się do powyższych zaleceń wpłynie na poprawę stanu skóry, zmniejszy dolegliwości związane z chorobą i poprawi jakość życia. 

Chciałbyś wiedzieć więcej? Posłuchaj o żywieniu w chorobach skóry. W odcinku Podcastu Stowarzyszenia Spożywo rozmawiają dietetycy: Przemysław Mijal, Artur Wesoły i Żaneta Michalak.

Partnerem podcastu jest:

Bibliografia:

[1] S. H. Ko i in., “Lifestyle changes for treating psoriasis”, Cochrane Database Syst Rev. 2019 Jul 16; 7(7):CD011972.

[2] S. K. Mahil i in. “Does weight loss reduce the severity and incidence of psoriasis or psoriatic arthritis? A Critically Appraised Topic”, Br J Dermatol. 2019 Nov; 181(5):946-953.

[3] L. Naldi i in., “Diet and physical exercise in psoriasis: a randomized controlled trial”.Br J Dermatol. 2014 Mar; 170(3):634-42.

[4] L. Barrea i in., “Nutrition and psoriasis: is there any association between the severity of the disease and adherence to the Mediterranean diet?”, Journal of Translational Medicine . 2015; 13(18).

[5] C. T. Clark. M. Taghizadeh, M. Nahavandi, S. Jafarnejad, “Efficacy ofω-3 supplementation in patients with psoriasis:a meta-analysis of randomized controlled trials”, Clin Rheumatol. 2019 Apr; 38(4):977-988.

[6] X. Chen i in. “Efficacy of fish oil and its components in the management of psoriasis: a systematic review of 18 randomized controlled trials”, Nutr Rev. 2020 Oct 1; 78(10):827-840.

[7] S. Kristensen i in. “Effect of n-3 polyunsaturated fatty acids on inflammation and analgesic use in psoriatic arthritis: a randomized, double blind, placebo-controlled trial”, Scand J Rheumatol. 2018 Jan; 47(1):27-36.

[8] L. Afifi i in., “Dietary Behaviors in Psoriasis: Patient-Reported Outcomes from a U.S. National Survey”, Dermatology and Therapy. 2017; 7(227–242).

[9] Owczarczyk-Saczonek, W. Placek, “Czy dieta w łuszczycy ma znaczenie?” Przegl Dermatol 2014, 101, 319–326.

 [10] J. J. Wu,T. U. Nguyen, K-Y T. Poon, L. J. Herriton, “The association of psoriasis with autoimmune diseases” J Am Acad Dermatol. 2012 Nov; 67(5):924-30.

[11] B. K. Bathia, “Diet and Psoriasis: Part 2. Celiac Disease and Role of a Gluten-Free Diet”, J Am Acad Dermatol. 2014 Aug; 71(2): 350–358.

[12] X. Duan i in. “A systematic review and meta-analysis of the association between psoriasis and hypertension with adjustment for covariates”, Medicine (Baltimore). 2020 Feb; 99(9):e19303

[13] S. Pitukweerakul, S. Thavaraputta, S. Prachuapthunyachart, R. Karnchanasorn, “Hypovitaminosis D is Associated with Psoriasis: A Systematic Review and Meta-Analysis”, Kans J Med. 2019 Nov 25;12(4):103-108.

[14] M. A. Gupta, F. C. Simpson, A. K. Gupta, “Psoriasis and sleep disorders: A systematic review”, Sleep Med Rev. 2016 Oct; 29:63-75.

[15] A. Lukmanji , R. B. Basmadjian, I. A. Vallerand, S. B. Patten, K. L. Tang, “Risk of Depression in Patients With Psoriatic Disease: A Systematic Review and Meta-Analysis”, J Cutan Med Surg. 2020 Dec 2; 1203475420977477.

[16] U. Gazel, G. Ayan, D. Solmaz, S. Akar, S. Z. Aydin, “The impact of smoking on prevalence of psoriasis and psoriatic arthritis”, Rheumatology (Oxford). 2020 Oct 1; 59(10):2695-2710.

[17] K-J Zhu, C-y Zhu, Y-M Fan, “Alcohol consumption and psoriatic risk: a meta-analysis of case-control studies”, J Dermatol. 2012 Sep; 39(9):770-3.