Chorujesz na cukrzycę typu II, przyjmujesz metforminę i pojawiły się u Ciebie depresja, problemy z pamięcią, bóle głowy czy brak orientacji? Prawdopodobnie należysz do grupy osób, u których występuje niedobór witaminy B12 spowodowany przyjmowaniem leku.
Jakiś czas temu dr. n. med. Dominika Maciejewska opisała 4 mity dotyczące witaminy B12. Dziś chciałbym poruszyć problem związany z tą witaminą, a mianowicie jej możliwy niedobór spowodowany przyjmowaniem leków zawierających w swoim składzie metforminę przez chorych cierpiących na cukrzycę typ II.
Rola witaminy B12
Witamina B12 – kobalamina – jest witaminą rozpuszczalną w wodzie. Obejmuje ona 4 podstawowe formy chemiczne : cyjanokobalamina, hydroksykobalamina, metylokobalamina, dezoksyadenozynokobalamina.
Źródłem B12 dla człowieka są pokarmy pochodzenia zwierzęcego. Jest ona niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Zapotrzebowanie dorosłego człowieka na tę witaminę wynosi ok. 2 µg na dobę.
Podstawowe funkcje kobalaminy w organizmie:
– uczestniczy w przemianie białek, tłuszczy i węglowodanów
– odgrywa kluczową rolę w prawidłowym wzroście i rozwoju
– jest niezbędna w tworzeniu czerwonych oraz białych krwinek krwi
– bierze udział w syntezie DNA, aminokwasów i białek szpiku
– jest konieczna do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego, pokarmowego oraz odpornościowego
– poprawia pamięć i funkcje kognitywne
– uczestniczy w procesie transmetylacji i syntezie grup metylowych -CH3(metylacja homocysteiny do metioniny).
Niedobór witaminy B12 prowadzi do niedokrwistości złośliwej (megaloblastycznej), uszkodzenia układu nerwowego, zmian zwyrodnieniowych rdzenia oraz nerwów obwodowych.
Metformina w cukrzycy
Metformina, ze względu na bezpieczeństwo użytkowania jest lekiem pierwszego rzutu stosowanym w leczeniu cukrzycy typu II. Prócz korzystnego wpływu na gospodarkę węglowodanową poprzez zmniejszenie oporności na insulinę ma również pozytywny wpływ na masę ciała, metabolizm lipidów czy układ sercowo naczyniowy.
Jednakże jej stosowanie nie jest całkowicie pozbawione skutków ubocznych. W trakcie farmakoterapii mogą wystąpić różne działania niepożądane takie jak bóle brzucha, nudności, biegunki, wzdęcia, uczucie pełności, metaliczny smak, wymioty, kwasica mleczanowa i niedobór witaminy B12.
Przypuszczalnie jest kilka mechanizmów odpowiedzialnych za niedobór witaminy B12 podczas stosowania metforminy. Jednym z nich są zaburzenia trawienia i wchłaniania przez stymulację przerostu flory bakteryjnej jelita cienkiego. Dysbakterioza ta może wynikać z ze zmiany perystaltyki przewodu pokarmowego bądź też podwyższonego poziomu glukozy w jelicie cienkim. Aby kobalamina mogła zostać wykorzystana przez organizm, po spożyciu musi związać się z czynnikiem wewnętrznym (czynnik Castle’a) produkowanym przez komórki okładzinowe żołądka. Metformina może hamować produkcję tego czynnika co prowadzi do zmniejszonej ilości wchłanianej witaminy B12. Ponadto metformina może hamować wchłanianie kompleksu witamina B12 – czynnik wewnętrzny w dystalnej części jelita krętego. Należy podkreślić, iż ryzyku wystąpienia niedoboru witaminy B12 podczas stosowania metforminy wzrasta wraz z wiekiem, czasem jej stosowania oraz dawką dobową.
Niedostateczna ilość witaminy B12 może powodować szereg objawów:
Układ krwiotwórczy – niedokrwistość megaloblastyczna.
Układ nerwowy – bóle głowy, osłabienie pamięci, zaburzenia funkcji poznawczych, depresja, demencja, psychozy.
Układ pokarmowy – zaburzenia trawienia, nudności, brak apetytu.
Ponadto mogą się pojawić stany zapalne jamy ustnej, warg i skóry, wcześniejsze siwienie włosów oraz nasilenie się procesów starzenia.
Na podstawie badań przeprowadzonych wśród chorych cierpiącymi na cukrzycę typu II przyjmujących metforminę ocenia się, że nawet u 33% z nich występuje niedobór witaminy B12.
Podczas farmakoterapii metforminą należy zadbać o odpowiednią podaż produktów pochodzenia zwierzęcego, bogatych w witaminę B12 w codziennej diecie. Jeśli jednak pojawiają się któreś z wyżej wymienionych objawów należy skontaktować się z lekarzem i rozważyć badanie oznaczenie poziomu tej witaminy we krwi i ewentualnie rozpocząć suplementację.
Źródła:
- Kośmider, K. Czaczyk.: „ Witamina B12 – Budowa, biosynteza, funkcje i metody oznaczania”.
- Ciborowska, A. Rudnicka.: „Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka”.
- Ostrowska, K. Orywal, E. Stefańska.: „Diagnostyka laboratoryjna w dietetyce”.
- B. Duda-Król.: „Metformina – skuteczność, bezpieczeństwo i optymalne dawki w leczeniu cukrzycy typu 2”. Medycyna faktów Vol. 7/Nr 2(23)/2014, s.49-45.
- Gumprecht, M. Długaszek, A. Niemczyk i inni.: „Is it necessary to be afraid of vitamin B12deficiency during metformin treatment?”. Clin Diabetol 2016; 5, 6: 195–198. DOI: 10.5603/DK.2016.0033